عارف بلند مرتبه جنوب ایران
سید امین‌الدین بلیانی یکی از بزرگ‌ترین عارفان جنوب ایران است که نامش با شهر کازرون و تاریخ پرشکوه آن گره خورده است. این شخصیت برجسته نه تنها در زمان خود، بلکه در طول قرون متمادی پس از درگذشتش نیز الهام‌بخش بسیاری از شاعران، عرفا و اندیشمندان بوده است.
تولد و ریشه خانوادگی
سید امین‌الدین محمد بن علی بن مسعود بلیانی در سال ۶۶۸ هجری قمری در روستای تاریخی بَلیان، در نزدیکی شهر کازرون، به دنیا آمد. وی از نوادگان مستقیم امامان شیعه بوده و خاندان او به دانش، زهد و تقوا شهرت داشتند. پدرش زین‌الدین علی و عمویش شیخ اوحدالدین بلیانی از عارفان مشهور زمان خود بودند. بلیانی از همان دوران کودکی تحت تربیت علمی و عرفانی خانواده قرار گرفت و پایه‌های سلوک معنوی را آموخت.
طریقت و مشرب عرفانی
سید امین‌الدین از پیروان طریقت سهروردیه بود، اما تحت تأثیر اندیشه‌های شیخ ابواسحاق کازرونی، طریقتی انسانی محور، اخلاقی و معتدل را پیش گرفت. او در عرفان خود، نه به انزوا بلکه به ارتباط با جامعه، مریدپروری، آموزش و تهذیب نفس تأکید داشت. تأسیس خانقاه در شهر کازرون، که بعدها به «خانقاه علیا» شهرت یافت، از مهم‌ترین اقدامات او برای گسترش این آموزه‌ها بود.
شاگردان نامدار و تأثیر فرهنگی
در میان شاگردان سید امین‌الدین، نام‌هایی همچون خواجوی کرمانی به چشم می‌خورد که به عنوان یکی از شاعران بنام قرن هشتم هجری شناخته می‌شود. برخی محققان معتقدند که حافظ شیرازی نیز با آثار و اندیشه‌های بلیانی آشنایی داشته و از مفاهیم او تأثیر پذیرفته است. این ارتباط، گواهی بر گستره نفوذ اندیشه‌های عرفانی او در ادبیات فارسی است.
آرامگاه تاریخی در کازرون
آرامگاه سید امین‌الدین بلیانی در شمال شهر کازرون، در محله ناحیه ۳ و در نزدیکی بهشت زهرا و بلوار امین‌الدین واقع شده است. این بنا نه تنها مکانی معنوی برای دوستداران عرفان، بلکه اثری تاریخی با معماری منحصر به فرد است. آرامگاه با بهره‌گیری از سبک معماری ایرانی ـ اسلامی و با الهام از معبد آناهیتا در بیشاپور ساخته شده و جلوه‌ای از هنر و معنویت را به نمایش می‌گذارد. این اثر در سال ۱۳۵۷ با شماره ۱۵۹۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
جایگاه بلیانی در تاریخ عرفان
سید امین‌الدین بلیانی نه فقط به عنوان یک عارف و مدرس، بلکه به عنوان واسطه‌ای برای انتقال فرهنگ معنوی جنوب ایران شناخته می‌شود. عرفان بلیانی، بر پایه اخلاق، عشق الهی و خدمت به خلق بنا شده بود. خانقاه او در کازرون به مرکزی مهم برای تربیت معنوی در قرن هشتم هجری تبدیل شد و آثار فکری‌اش در طریقت‌های عرفانی بعدی نیز تأثیرگذار بود.
سخن پایانی
یاد و نام سید امین‌الدین بلیانی در دل فرهنگ و تاریخ کازرون جاودانه است. آرامگاه او نه تنها یادمانی تاریخی بلکه محل الهام برای عاشقان عرفان و حقیقت است. شناخت این شخصیت برجسته، ما را با ریشه‌های غنی عرفان ایرانی و زیبایی‌های اخلاق و معنویت بیشتر آشنا می‌کند. برای علاقه‌مندان به فرهنگ جنوب ایران و تاریخ تصوف، زندگی بلیانی دروازه‌ای به جهان درون است.