در دل کوه‌های سرسبز استان فارس، جایی میان طبیعت بکر و تاریخ پنهان، روستایی جا خوش کرده است که نامش برای بسیاری از گردشگران و دوست‌داران طبیعت، یادآور آرامش، صفا و زیبایی است. روستای دوان، نگینی درخشان در شهرستان کازرون که نه تنها با مناظر طبیعی چشم نوازش دل هر بیننده‌ای را می‌رباید، بلکه با فرهنگی غنی و پیشینه‌ای تاریخی، جایگاهی خاص در دل فارس‌نشینان دارد.
موقعیت جغرافیایی و دسترسی
روستای دوان در حدود ۱۲ کیلومتری شمال شهرستان کازرون قرار دارد و از طریق جاده‌ای آسفالته می‌توان به‌راحتی به آن دست یافت. این روستا در دامنه کوه‌های زاگرس واقع شده و به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش، دارای آب و هوایی معتدل و دلپذیر است، به ویژه در بهار و پاییز که طبیعت آن به اوج زیبایی می‌رسد.
دوان در ارتفاع نسبتاً بالاتری نسبت به شهر کازرون قرار دارد، و همین امر باعث شده هوای آن نسبت به شهر خنک‌تر و پاک‌تر باشد. اطراف روستا را باغ‌ها، مزارع سرسبز، چشمه سارها و پوشش‌های گیاهی متنوع احاطه کرده‌اند که منظره‌ای بدیع و دل‌انگیز به آن بخشیده‌اند.
تاریخچه و پیشینه فرهنگی
دوان از جمله روستاهایی‌ست که ریشه در تاریخ دارد. هر چند اطلاعات دقیق باستان شناسی درباره پیدایش آن محدود است، اما آثار و شواهد متعدد نشان می‌دهد که این منطقه در گذشته‌های دور نیز محل سکونت بوده است. معماری خانه‌های سنتی دوان، گورستان‌های تاریخی، و بقایای برخی بناهای قدیمی، گویای تمدن و سکونت طولانی مدت در این ناحیه است.
یکی از جلوه‌های ویژه فرهنگی دوان، لهجه و گویش خاص مردمان آن است که با فارسی معیار تفاوت‌هایی دارد و نشانگر اصالت و هویت بومی منطقه است. مردم دوان به زبان فارسی با گویشی محلی صحبت می‌کنند که در نوع خود منحصر به‌فرد است و از دید زبان‌شناسان ارزش بررسی دارد.
اقتصاد و معیشت مردم
اقتصاد دوان تا حد زیادی بر پایه کشاورزی و باغداری استوار است. از دیرباز تاکنون، انگور دوان شهرتی فراگیر داشته و بسیاری از مردم فارس و حتی دیگر استان‌ها، دوان را با انگورهای شیرین و خوش‌طعمش می‌شناسند. در گذشته، تولید شیره انگور (دوشاب) در دوان رونق زیادی داشت و هنوز هم برخی خانواده‌ها این سنت دیرینه را حفظ کرده‌اند.
علاوه بر انگور، محصولات دیگری همچون انار، انجیر، گردو، بادام، و سبزیجات در باغ‌ها و مزارع دوان به عمل می‌آید. در سال‌های اخیر، برخی ساکنان روستا به سمت فعالیت‌های گردشگری و بوم‌گردی نیز روی آورده‌اند و با راه‌اندازی خانه‌های سنتی برای اقامت مسافران، به توسعه پایدار منطقه کمک می‌کنند.
جلوه‌های طبیعی و جاذبه‌های گردشگری
آنچه دوان را به بهشتی در دل فارس تبدیل کرده، طبیعت بی‌نظیر آن است. کوه‌های سرسبز، چشمه‌های جاری، باغ‌های انگور و درختان سر به فلک کشیده، همگی دوان را به مقصدی دلخواه برای طبیعت‌گردان و کوهنوردان تبدیل کرده‌اند.
فرهنگ و آیین‌ها
مردم دوان به‌واسطه زندگی روستایی و ارتباط نزدیک با طبیعت، آیین‌ها و رسوم خاصی دارند که ریشه در سنت‌های کهن ایرانی دارد. یکی از این مراسم‌ها، جشن برداشت انگور و تهیه دوشاب است که به‌ویژه در گذشته، با آیین‌هایی خاص همراه بود. مردم در کنار هم به برداشت محصول می‌پرداختند و در پایان، با پخت دوشاب، جشن کوچکی در میان باغ‌ها برگزار می‌کردند.
همچنین در ایام محرم و صفر، مردم دوان آیین‌های عزاداری خاصی برگزار می‌کنند که با نغمه‌های محلی و سینه‌زنی‌های سنتی همراه است. این مراسم‌ها، علاوه بر جنبه مذهبی، نشان‌دهنده همبستگی و روح جمعی در روستا هستند.
چالش‌ها و آینده دوان
با وجود تمام زیبایی‌ها و داشته‌ها، روستای دوان نیز مانند بسیاری از مناطق روستایی ایران با چالش‌هایی مواجه است. مهاجرت جوانان به شهرها، کمبود منابع آب، کاهش تولید محصولات کشاورزی به‌دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی، و کم‌توجهی به ظرفیت‌های گردشگری، از جمله مشکلاتی هستند که آینده این روستا را تهدید می‌کنند.
با این حال، توجه به توسعه بوم‌گردی، احیای باغات، آموزش و توانمندسازی جامعه محلی، و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری می‌تواند به حفظ و شکوفایی دوان کمک شایانی کند. خوشبختانه در سال‌های اخیر، برخی علاقه‌مندان به طبیعت و فرهنگ روستاها، با سفر به دوان و معرفی آن در شبکه‌های اجتماعی، سهمی در شناساندن این نگین گمشده فارس داشته‌اند.
سخن پایانی
دوان نه تنها روستایی‌ست با طبیعتی دل‌فریب، بلکه یادگاری از تاریخ، فرهنگ و زیست بومی انسانی‌ست که باید قدر آن را دانست. دیدار از دوان، تنها یک سفر به دل کوه و چشمه نیست، بلکه فرصتی‌ست برای لمس زندگی‌ای آرام، اصیل و نزدیک به طبیعت. شاید اگر روزی گذرت به کازرون افتاد، دوان را در برنامه سفرت بگنجانی؛ جایی که انگار زمان در آن آهسته‌تر می‌گذرد و زندگی، رنگ و بوی دیگری دارد.
